Helena Petrovna Blavatsky (Russisch: Елена Петровна Блаватская, Jelena Petrovna Blavatskaja), geboren als Jelena Petrovna von Hahn-Rottenstern (Jekaterinoslav (thans Dnjepropetrovsk), 12 augustus (O.S.)/31 juli 1831 – Londen, 8 mei 1891) was een Amerikaanse occultiste en publiciste van Duits-Russische aristocratische afkomst. Ze wordt ook wel Madame Blavatsky genoemd. Blavatsky was de naam van haar eerste man, Nikifor Vasiljevitsj Blavatski.
Blavatsky is de medeoprichter van en drijvende kracht achter de in 1875 in New York opgerichte Theosophical Society. Zij schreef boeken en talloze artikelen over theosofie. In Nederland wordt na diverse splitsingen in verschillende takken deze stroming vertegenwoordigd door o.a: het Theosofisch Genootschap (Point Loma) – Blavatskyhuis, het Theosofisch Genootschap Pasadena, de Theosofische Vereniging en de Geünieerde Loge van Theosofen.
Theosofie
Blavatsky introduceerde de theosofie in de westerse wereld. Door deze stroming zijn begrippen als karma en reïncarnatie bekend geworden. Volgens Blavatsky komen theosofische ideeën overal in oude en nieuwe religies voor en gaat het dus niet om een nieuwe leer. Op die manier beschouwd zou de theosofie een van de meest universele stromingen zijn die er bestaan. Hoewel haar opvattingen omstreden zijn, heeft zij onmiskenbaar een grote invloed gehad op het latere esoterisch-filosofische denken. Ook Atlantis nam een belangrijke plaats in in haar kosmogonie: zij was van mening dat Atlantis een hoge beschaving had gekend waarvan elementen bewaard zijn gebleven in andere culturen. In de 17 jaar dat zij schreef was zij bijzonder productief ondanks het feit dat zij regelmatig ernstig ziek was. Op een boekenplank zouden de door haar geschreven boeken iets meer dan een meter innemen. Daarnaast schreef zij ook vele artikelen die zijn opgenomen in de H.P. Blavatsky Collected Writings (14 delen plus index), Isis Ontsluierd, De Geheime Leer, De Stem van de Stilte, De Sleutel tot de Theosofie. Ook schreef zij occulte vertellingen.
Tijdens haar leven werd ze beschuldigd van het manipuleren van paranormale verschijnselen. Dit betrof onder anderen de zogenaamde Mahatmabrieven. Deze beschuldigingen werden gedaan door de SPR (Society for Psychical Research) in het zogenaamde Hodgson Rapport. Een eeuw later heeft de internationale vervalsingsdeskundige Vernon Harrison, die zelf bestuurslid van de SPR was en geen theosoof, dit rapport als totaal onwetenschappelijk bestempeld in zijn werk “HPB en de SPR”. Vernon Harrison was een expert in het ontdekken van vervalsingen en werkte voor Scotland Yard en voor de bankbiljet- en postzegeldrukkerij De La Rue. Zijn conclusie was dat de SPR honderd jaar geleden de kans heeft verspeeld de gaven te onderzoeken van de belangrijkste occultiste die ooit voor de SPR verscheen.
Helena Blavatsky stierf in 1891 op 59-jarige leeftijd in Engeland.
Oeuvre
- Isis Ontsluierd, Een sleutel tot de mysteries van oude en moderne wetenschap en religie, Helena Petrovna Blavatsky (1877) – ISBN 90-70328-77-1
- De Geheime Leer, De synthese van Wetenschap, Religie en Filosofie, Helena Petrovna Blavatsky (1888) – ISBN 90-70328-21-6
- De Stem van de Stilte, Helena Petrovna Blavatsky (1889) – ISBN 90-70328-67-4
- De Sleutel tot de Theosofie, Helena Petrovna Blavatsky (1889) – ISBN 90-70328-15-1
- Collected Writings, Helena Petrovna Blavatsky, Compiled by Boris de Zirkoff, Vol. I – XV
Meer over het leven van Helena Blavatsky in deze videodocumentaire (Engels zonder vertaalde ondertitels).
Andere documentaires over HPB:
Helena Blavatsky: Spiritueel reiziger
Wie bent U, Mevrouw Blavatsky?
Esoteric Philosophy: Cosmogenesis
From the Secret Doctrine: Cosmogenesis – Cyclic Evolution and Karma (1/3)
